De onvrije mens: Van gemanaged kind tot beschaafde burger

In het noorden van Scandinavië leven de Sami, de inwoners van Lapland. Ondanks moderne invloeden groeiden velen van hen als kind op in een autarkische, zelfvoorzienende samenleving. Sami-kinderen leren vroeg hun eigen brood bakken, vers water halen, vis vangen en rendieren melken. Sami-ouders behandelen hun kinderen als mensen die het vermogen bezitten om voor zichzelf te leren zorgen. Zo groeien ze op tot zelfstandige volwassenen die zich door niemand hoeven te laten vertellen wat ze moeten doen.

In het hoge Noorden lopen geen senior managers rond die ondergeschikten moeten aansturen. De autarkische gemeenschappen kunnen alles zelf. Bij de Tjäktja Fjällstuga, een afgelegen berghut in Zweeds Lapland, sprak ik een blonde Sami-vrouw. Zij had ‘s ochtends op de radio iets over Brexit gehoord. Ze was er de hele dag verbaasd over geweest en zei: “Wat een raar land is dat Engeland eigenlijk, met al die politici die mensen vertellen wat ze moeten doen!”

Moderne beschaving

Het contrast met de moderne ‘beschaving’ kan niet groter zijn. Juist in onze hoogopgeleide, hoogtechnologische samenlevingen worden kinderen niet meer als mensen behandeld, maar als gemankeerde wezens die door onderwijs en media moeten worden opgevoed tot ‘burgers’. Burgers zijn een soort behepte mensen die, ondanks een opleiding, toch niet voor zichzelf kunnen zorgen. Tenminste, dat wordt niet van ze verwacht. Per slot van rekening schuilt in iedere burger de gevreesde ‘reactionair’ die zomaar zijn rechten zou kunnen komen opeisen. Daarom is het maar goed dat de overheid bepaalt wat goed voor ze is.

Dat de burger woedend is omdat hij niet voor vol wordt aangezien, komt niet aan de orde. De overheid is er niet voor de burger, maar de burger is er voor de overheid, zoals een boer die aardappels oogst om zijn gezin te voeden. Burgers zijn de aardappels. Zo’n aardappelburger moet vooral hard voor de staat werken. Hij moet zijn productiviteit middels belasting aan politici afstaan, liefst zo gewillig mogelijk. Belasting dient als straf voor creatieve competentie. Om de opmars van de zelfstandige mens te stuiten, verzint de politicus telkens weer nieuwe regeltjes waar het aardappelvolk zich aan moet houden.

De managementmaatschappij

Bij de Sami stralen mensen een krachtige weerbaarheid uit, maar het is niet zo dat zij die veerkracht eerst moesten aanleren. Integendeel. Alle mensen worden met die kracht geboren, maar het zijn de aardappelburgers van de aanpootmaatschappij die hun zelfredzaamheid als kind hebben afgeleerd. Zonder afhankelijke burgers valt er voor de managementklasse weinig te managen. Het is daarom niet verwonderlijk dat moderne ouders hun kinderen ook als miniburgers zijn gaan behandelen. Ouders zijn vertegenwoordigers geworden, de wijze woordvoerders van hun gemankeerde nageslacht.

Officieel hebben kindburgers en volwassen burgers allebei inspraak over de richting van hun levens, maar in de praktijk zijn mensen die niet willen luisteren ‘eigenwijs’ of zelfs Wutbürger, woede witten mensen. De managementmaatschappij heeft de van nature sterke mens verzwakt tot het punt van debilisering.

Nietskunners

Moderne beschaving heeft een generatie nietskunners gekweekt. Wie een mens aanleert dat hij zelf niets kan, weet zich een leven lang van zijn behoefte aan verzorging verzekerd. De basis voor socialisme. In de moderne maatschappij geldt dat hoe minder je kunt, des te meer personeel je nodig hebt, dus des te hoger je in aanzien staat. Bovendien levert de meest hulpeloze burger de economie veel banen op. Hoe debieler, des te beter. Het een schijneconomie, want de verloren productiviteit hadden we aan belangrijkere zaken kunnen besteden.

De moderne economie die ons van alle levensgemakken voorziet, beroofde ons tegelijkertijd van het meest basale recht op een zelfstandig en vrij leven. De moderne mens is ondanks zijn rijkdom onvrij. De economische vooruitgang die politici ons beloven heeft enkel tot menselijke achteruitgang geleid. Laten we misschien maar teruggaan naar die vervloekte jaren vijftig, toen de traditionelere mens nog meester van zijn technologie was in plaats van andersom.